Büyük doğal afetlerden sonra bireyler de fiziksel yaralanmaların yanı sıra psikolojik sorunlarda meydana gelebilir. Doğal afetlerin aniden meydana gelmesi kişilerin kendi yaşantılarını kontrol edebilme inançlarının sarsılmasına neden olur. Büyük depremler ve diğer doğal afetler sonucunda çocuklar ve yetişkinler çeşitli tepkiler gösterebilir. Doğal afetler sonrası ortaya çıkan bu tepkiler normaldir. Şiddetli deprem sonrasında kişiler şok yaşayabilirler. Korku, pişmanlık, kaygı, utanç, çaresizlik, umutsuzluk hissedebilirler. Kişilerin uykusunda, iştahında normal rutinlerinde bozulmalar meydana gelir. Kişiler yaşanılanların gözünde canlanmasını yaşar ve tekrardan aynısı olacakmış endişesi taşır. Strese bağlı olarak bireyler de fizyolojik problemler ortaya çıkabilir. Bazı bireyler tamamen içine kapanırken, bazı bireylerde tekrar tekrar olayı anlatma isteği, fazla enerji ortaya çıkabilir. Bu davranışlar bireylerin durumla başa çıkma yöntemi olabilir. Fakat deprem sonrasında gözüken bu davranışlar, duygular kişiden kişiye, yaş grubuna göre ve zaman içerisinde değişkenlik göstermektedir. Bu verilen tepkiler beklendik ve normal kabul edilen tepkilerdir. Zaman içerisinde( olaydan birkaç hafta içerisinde) bu tepkilerde azalmalar meydana gelmesi beklenir. Fakat yaklaşık bir ay geçmesine rağmen tepkilerde azalmalar meydana gelmiyorsa ve sıklığı şiddeti artıyorsa mutlaka bir uzmandan destek alınması gerekir.
DEPREM SONRASI ÇOCUKLARDA GÖZLEMLENEN TEPKİLER
Okul Öncesi Çocuklar
- Uyku düzeninde bozulma, kötü rüyalar görme
- Yalnız uyumayı reddetme, uyumakta isteksizlik, ağlayarak uyanma
- Karanlıktan, yalnız kalmaktan korkma, farklı yeni korkuların meydana gelmesi, gelişiminden daha küçük yaş dönemi gibi davranma
- Yatak ıslatma, parmak emme, tırnak yeme, sinirli olma, öfke nöbetleri, sürekli ağlama, ağlamaklı olma hali, saldırganlık
- Yetişkinin yanından ayrılmama isteği, daha fazla bağlanma
- Eskiden zevk aldığı oyunları oynarken zevk almama
- Yaşadığı olayla ilgili tekrarladığı oyunlar (deprem oyunları gb)
İlköğretim Çağında olan Çocuklar
- Yoğun korkular yaşayabilirler
- Ani tepkiler ve aşırı üzgünlük hali, öfke patlamaları, yıkıcı davranışlar
- Uyku sorunu, korkulu rüyalar görme
- Okula gitmeyi reddetme, okulda sorunlar yaşama, ders başarısında düşüş, dikkat sorunları yaşama
- Sebepsiz fizyolojik belirtiler
- Rutin yaşantıda zevk aldığı şeylerden zevk alamama
- Suçluluk ve utanç
- Hissizlik
Lise Çağı- Ergenlik Döneminde olan Çocuklar
- Gelecek ve dünya ile ilgili umutsuzluk, olumsuz tutumlar
- Etiketlenmekten korkma, çaresiz hissetme
- Sosyal geri çekilme
- Dikkat ve konsantrasyonda zorluk
- Ebeveynle ilişkilerinde tartışmaların, çatışmaların artması
- Riskli davranışların ortaya çıkması, dürtüselliğin artması, sevdiği şeylere karşı ilgi kaybı, günlük rutin davranışlarında bozulmalar, uyku ve iştah sorunları
- Endişe hali
- Depremle ilgili duyguları karşısında mahcup hissetme
- Dünyayı güvensiz olarak görme
- Deprem sonucunda sorumlu tuttuğu kişilere karşı intikam hissetme
DEPREM SONRASINDA YETİŞKİNLERDE GÖZLEMLENEN TEPKİLER
- Günlük rutinlerde bozulmalar ( uyku, iştah sorunları)
- Çeşitli korkuların ortaya çıkması, yüksek kaygı
- Yorgunluk, bitkinlik, umutsuzluk
- Fizyolojik şikayetler
- Öfke, gerginlik, utanma, pişmanlık, kendini suçlama, değersiz hissetme,
- Güvende hissetmeme
- Dikkat dağınıklığı, dikkat eksikliği
- Her şeyin kontrolden çıktığı düşüncesi,
- İçe kapanma,
- Umutsuzluk hissi
- Anlamsızlık ve boşluk hissetme,
- Kafa karışıklığı, unutkanlık
- İş ve aile ilişkilerinde bozulmalar,
- Çatışmaların artması,
- Kimse tarafından anlaşılmadığını düşünme
DOĞAL AFETLER VE DEPREM SONRASI ÇOCUKLARA NASIL YAKLAŞILMALIDIR?
- Çocuklarınızı rahatlatıp güven verin, çocuklarla daha çok temas içerisinde olun
- Çocuklarınızın güvenlikle ilgili kafalarındaki soruları gerçekçi şekilde cevaplayın, ebeveyn olarak tehlikelerle ilgili önlemler aldığınızı onlara anlatın
- Bu dönemde çocuklarınızda gördüğünüz olumlu davranışlarda çocuklarınızı övün
- Çocuklarınızla daha sık aktiviteler, oyunlar içerisinde olun
- Çocuklarınızı dinleyin, onların soru sormasına izin verin
- Çocuklarınızı deprem hakkında konuşmak için zorlamayın. Anlatmak istediği kaygı ve korkularını dinleyin ve uygun bir zamanda bu yaşadıkları duyguların normal olduğunu söyleyin onlara
- Duygularını ifade etmelerine yardımcı olun . Duygularını resim çizme, boyama yapma şeklinde en önemlisi oyun oynayarak, kukla oynayarak aktarmasını sağlayın. Çizdikleri resim hakkında çocukları konuşturun. Oyun hamuruyla oynatarak, müzik yaparak streslerini azaltmayı sağlayabilirsiniz.
- Televizyon yayınlarında, sosyal medyada yer alan doğal afet haberlerinden çocukları uzak tutun. Çocukların doğal afet görüntülerine ve haberlerine tekrar tekrar maruz kalması kaygı seviyelerini arttıracaktır.
- Çocuklarınızın yanında duygularınızı normal şekilde yaşayabilirsiniz, fakat aşırı tepkiler ve kaygıların çocuğunuza da geçebileceğini unutmayın
- Çocuğunuzun günlük rutin hayatına dönmesini sağlayan yemek, kurs, uyku saatlerinin değişmemesine özen gösterin.
DOĞAL AFETLER VE DEPREM SONRASI TOPARLANMAK İÇİN NELER YAPMALIYIM
- Deprem sonrasında duygularınızı bastırmayın kendinize zaman verin. Yaşadığınız duyguların anormal olan bu duruma karşı normal duygular olduğunu hatırlayın.
- Kendinizle ilgili güçlü yönleri bulmaya çalışın
- Çok fazla çay, kafein ürünleri ve nikotin tüketiminden uzak durun.
- Uyku saatinize, beslenme düzeninize dikkat edin. Normal rutinlerinize dönmeye çalışın
- Ailenizle, arkadaşlarınızla vakit geçirmeye çalışın
- Duygularınızı ve düşüncelerinizi anlaşıldığınızı düşündüğünüz kişilerle paylaşın.
- Sosyal medyada olan ve televizyonda olan depremle ilgili görüntülerden, haberlerden uzak durmaya çalışın, çok fazla izlemek travma tepkilerinizin artmasına sebep olabilir.
